Akademisyenlerimizin Projeleri Destek Aldı
18.11.2020
GTÜ Akademisyenlerinin TÜBİTAK’a sunduğu projeleri desteklenmeye hak kazandı.
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) 1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı kapsamında 2020 yılı 1. döneminde Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB)’na önerilen projelerin bilimsel değerlendirme süreci tamamlandı.2020 yılı 1. döneminde 1001 programı kapsamında sunulan 1964 proje önerisinden 1740’ı bilimsel değerlendirmeye alınmış ve yapılan değerlendirme sonucunda 213 proje önerisinin desteklenmesine karar verildi. Gebze Teknik Üniversitesi(GTÜ) akademisyenleri tarafından sunulan 6 projede bu kapsamda destek almaya hak kazandı.
GTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ayten KANDİLCİ, GTÜ Biyomühendislik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Barış BİNAY, GTÜ Biyomühendislik Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Pınar PİR, GTÜ Biyomühendislik Bölümü Bölüm Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Tunahan ÇAKIR, GTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Elemanı Dr. Özlem AKKAYA, GTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof.Dr. Melek ÖZKAN’ın yürütücülüğünde destek alan projeler ve konuları şöyle;
Oseltamivir fosfat (OSP) sentezi için gerekli öncül madde şikimik asitin sentetik biyoloji ve metabolizma mühendisliği yöntemleri kullanılarak fazla miktarda eldesini hedefleyen, potansiyel uygulayıcı kuruluş olarak ATABAY Kimya A.Ş’nin kurgulandığı, GTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Elemanı Dr. Özlem AKKAYA’nın yürütücüsü olduğu “Antiviral İlaç Öncü Maddesi Şikimik Asitin Artırılmış Üretimi için Pseudomonas putida’nın Metabolizma Mühendisliği” başlıklı projede; OSP, halen ciddi seyreden influenza enfeksiyonları için en önemli ve etkili olan ilaçtır. Olası bir grip salgını durumunda dünya nüfusunun sadece %2’sine yetecek kadar OSP üretiminin olması nedeniyle, projeden elde edilecek sonuçların özellikle yerli OSP üretiminin artırılmasına katkıda bulunacağı öngörülmektedir.
GTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ayten KANDİLCİ’nin sunduğu “DEK proteininin NETs oluşumu ile ilişkisinin incelenmesi” başlıklı projede insanda her hücrede bulunan DEK proteinin, infeksiyona karşı oluşan doğuştan gelen bağışıklık yanıt sürecindeki rolünün incelenmesi hedeflenmektedir. Başarıyla tamamlanması durumunda projeden elde edilecek verilerin, infeksiyona cevap olarak meydana gelen ve homeostatik mekanizmalarla durdurulamayan bağışıklık sistemi cevabının önlenmesinde, DEK de dahil inflamatuvar sitokinleri hedef alan ilave tedavi seçeneklerine dair önemli bilgiler sunacağı ön görülmektedir.
GTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Melek ÖZKAN’ın "Hücre Zarı Iyon Spesifik Transport Proteini Kullanımı İle Biyosensör Özelliklerinin İyileştirilmesi" projesinin konusu bakteri hücre zarında bulunan nitrit geçişinden sorumlu kanal proteini kullanılarak nitrite spesifik bir biyosensör hazırlanması ve bu biyosensörün nitrit seçiciliğinin ne derece iyileştirilebildiğinin incelenmesidir. Proje kapsamında yapay bir nitrit indirgeme hücresi hazırlanacaktır, bu hücre daha sonra biyosensör üretiminde kullanılacaktır. Canlılardan elde edilen proteinlerin kullanımı ile hazırlanan bu tür ürünler biyomimetik malzemeler sınıfına girmektedir; canlı hücrelerin belli özelliklerini taklit ederek daha iyi proses veya ölçüm verimi sağlayabilmektedirler.
GTÜ Biyomühendislik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Barış BİNAY’ın yürütücüsü olduğu “İndirgeyici aminasyon aktivitesi arttırılmış, immobilize, mutant L-alanin dehidrogenazlar kullanarak α-keto asitlerden yapay aminoasitlerin tek basamakta eldesi” başlıklı projenin ise Proteinik olmayan/yapay amino asitler (YAA), ilaç endüstrisinde önemli farmasötik kimyasalların üretimi için çok değerli bir öncül ya da farmasötik etkiye sahip endüstriyel moleküllerin enzimler ile sentezlenmesi konusunu oluşturmaktadır. İlgili literatür ve çok boyutlu hesapsal yapı analizleri kullanılarak; seçilen L-AlaDH’lar içinde indirgeyici aminasyon aktivitesi en yüksek L-AlaDH için indirgeyici aminasyonda etkili katalitik bölge önerilecektir. Katalitik bölgeyi oluşturan amino asit pozisyonları, yarı rasyonel tasarım tekniğinin kombinatoryal aktif bölge doyurma testi (CAST) bazlı bölge doyumlu mutagenez (ISM) metodu için aday amino asit pozisyonları olarak seçilecektir. ISM/CAST ile elde edilecek mutant AlaDH’ların seçilen pirüvat türevlerine (α-ketovalerat, α-ketobütirat ve α-ketokaproat) karşı aktivitesi en yüksek yabanıl tip L-AlaDH’ın indirgeyici aminasyon aktivitesinin, projede çalışılan L-AlaDH’lardan daha iyi hale getirilmesi planlanmaktadır. Bu sonuçlardan hareketle projenin amacı, protein mühendisliği ile mevcutlarına göre indirgeyici aminasyon aktivitesi arttırılmış, immobilize edilmiş mutant AlaDH’ların kullanımıyla L-alanin türevleri seçilen yapay amino asitlerin asimetrik olarak daha verimli şekilde bir basamakta sentezlenmesi olarak belirlenmiştir. Bu çalışmanın sonuçları, uluslararası literatüre, ülkemizin ve üniversitemizin bilimsel gelişimine birçok yönden önemli katkılar sunacaktır. Seçilen α-keto asitlere karşı katalitik aktivitesi arttırılmış mutant AlaDH’ların ve immobilize formlarının, katma değeri yüksek biyokatalizörler olarak patentlenmesi ve ticarileştirilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca proje çıktılarıyla daha büyük ölçekli ilaç etken maddelerinin tasarımına, sentez yöntemlerinin geliştirilmesine ve sentezlenen bu yeni moleküllerin yapılarının spektral yöntemlerle aydınlatılmasını içeren farmasötik endüstriyel uygulamalarının/projelerinin geliştirilmesine de katkı sunulması hedeflenmektedir.
Haber ve fotoğraflar: GTÜ Basın Halkla İlişkiler Müdürlüğü
