Öğretim Üyelerimize 1001 Desteği
28.05.2020
Gebze Teknik Üniversitesi (GTÜ) öğretim üyelerinin projeleri Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 2019 yılı 2. döneminde "1001-Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı" kapsamında bilimsel değerlendirmeye alınarak destek kazandı.
TÜBİTAK 1001’de yeni bilgiler üretilmesi, bilimsel yorumların yapılması veya teknolojik problemlerin çözümlenmesi için bilimsel esaslara uygun olan projeler desteklemektir. Bu kapsamda GTÜ Temel Bilimler Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nuri Öztürk’ün ‘Drosophila Sirkadiyen Fotoreseptör İnteraktomunun Fonksiyonel Karakterizasyonu’ başlıklı projesinde; biyolojik saatin güneş ışığınca her sabah yeniden kurularak canlıların güneş saatiyle uyumlu kalmasını sağlayan mekanizmanın anlaşılmasını ve bilinmeyen işlevlerinin keşfini amaçlamaktadır. Işığı algılayan bir molekül olan Kriptokrom proteini ışığa maruz kalınca bir nevi intihar mekanizmasıyla parçalanarak biyolojik saatin sıfırlanmasını sağlayan sistemi harekete geçirir. Ayrıca Kriptokrom’un başka görevlerinin olduğu bilinmekte ve bazı bilinmeyen işlevlerinin olabileceğine dair işaretler vardır. Örneğin manyetik alanın algılanmasındaki rolü bilinmekte ancak mekanizma aydınlatılamamıştır. Yine bu proteinin birçok farklı canlıda birden fazla çeşidi vardır. Buna örnek, insanda gen anlatımı düzenlemesi gibi ışıktan bağımsız fonksiyonlara sahipken göz ve sinirleri olmayan sünger larvalarında ışığı algılayarak yapışacağı yöne yönlendirilmesi verilebilir. Projede kullanılan Drosophila (sirke sineği)’ndeki Kriptokrom proteinin tek bir çeşidinin olması tüm bu farklı işlerin bu proteince yapılabileceğine işaret ederken bunlar klasik metotlarla deneysel kanıtlanamamıştır. Farklı bir strateji izlenerek, tamamlanan bir proje kapsamında olgular yerine ışığa maruz kalmış Kriptokrom proteinin etkileştikleri proteinler açığa çıkarılmış ve bu projede ise bu yeni tanımlanan proteinlerin ışığa bağımlı ve bağımsız değişim ve etkileri incelenerek ışığın canlılar üzerinde bilinen etkilerinin mekanizmalarının aydınlatılması ve bilinmeyen etkilerinin keşfi amaçlanmıştır.
GTÜ Temel Bilimler Fakültesi Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ramazan ALTUNDAŞ’ın “O-N,O-spirolakton ve İzoksazolinelerin Asimetrik Sentezleri: Doğal Ürün 4-Hidroksiornitin, 4-hidroksinorvalin ve 4-hidroksiamino Asit Türevlerinin sentezleri” başlıklı projesinde ise; sentetik organik kimyanın önemli araştırma alanlarından biri olarak bilinen “basit çıkış bileşiklerinden daha kompleks bileşiklere ulaşmak” düşüncesi üzerine kurgulanmakta ve bu düşüncenin uygulanmasında da furan halkasının oksidasyonunu esas olarak almaktadır. Furan, dien, enol ether yapısına sahip olan ve de düşük aromatik özellik gösteren heterohalkalı bir bileşiktir. Zayıf asidik ve bazik şartlarda kararlıdır. Güçlü oksitleyicilerle a,b-doymamış-1,4-dikarbonil ara ürününe dönüşmektedirler. Furan halkasının oksidasyonu için kimyasal ve fotokimyasal oksidasyon yöntemleri kullanılmaktadır. Bu projede nükleofilik gruplar içeren alkilfuran türevlerinin oksidasyonları üzerinden yapısal olarak kompleks, peş peşe seteromerkez ve prokiral merkezler içeren iskelet yapılarının sentezleri için yeni yöntemler geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Spirosiklik halka sistemleri önemli biyolojik aktif doğal ürünlerin ana iskelet yapılarında görülmekte ve yine biyolojik öneme sahip önemli doğal bileşiklerin sentezlerinde kullanılmaktadır. Bu projede spirosiklik halka sisteminin alt sınıfı olan O-N,O-spirosiklik halka sistemi için genel bir yöntem geliştirilecektir. Protein yapısına katılan amino asitlerin dışındaki amino asitler doğada mantar ve bakteriler tarafından seconder metabolitler olarak üretilirler. Bu tür amino asitler ilaç endüstrisinde, agrokimyasalların, biyolojik malzemelerin, sensörlerin geliştirilmesinde ve gıda endüstrisinde kullanılmaktadırlar. Proje kapsamında doğal bir hidroksiamino asit olan hidroksiornitin ve izomerlerinin yanı sıra epi-4-hidroksinorvalin izomerlerinin sentezleri gerçekleştirilecektir. Ayrıca bu projede heterosiklik amino asit türevlerinin enantiyoselektif bir şekilde sentezleri için yeni bir yöntem geliştirilecektir. Siklik amino asitlerin protein yapılarına dahil edilmeleri biyolojik aktiviteyi önemli derecede etkilemektedir. Bu projede geliştirilen yöntemlerle beş üyeli heterosiklik amino asitlerin ilaç keşfi çalışmalarında ara maddeler olarak kullanımı kolaylaşmış olacaktır.
Haber ve Fotoğraf: GTÜ Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü
